අපේ කාලයේ පරිසර වීරවරිය – කෙල්ලක්! – සුනන්ද දේශප්‍රිය

ඇයගේ පාපැදිය ද පසෙක නවතා තිබුණි. ඇයගේ පාසල් බෑගය පසෙකින් තිබිණි. ඇයගේ මුහුණෙහි වුයේ අපේක්ෂා භංගත්වයේ පෙනුමකි. ඇය පසු කර ගිය දෙනෝ දාහක් දෙනා ඇයව එතරම් සැළකිල්ලට ගත් බවක් නොපෙනුනි.

ඒ පොස්ටරයේ අතින් කළු අකුරින් ලියා තිබුණේිපරිසරය සඳහා ‘පාසැල් වර්ජනය’ කියා ය. ඇය සිකුරාදා පාසල් නොගොස් ඊලඟ සතියේ දී ත් පාර්ලිමේන්තුව අසළ එළෙසම වාඩි වී සිටියා ය. පාසල පටන් ගන්නා උදෑසන 8.30ට එහි ගිය ඇය පාසල අවසන් වන සවස තුනට නිවෙසට යන්නට සිය පැපැදියට නැගුණා ය.

ස්වීඩන් ජාතික පහළොස් හැවිරිදි ඒ් දැරියගේ නම ග්රේතා තුම්බර්ග් ය. දෙවන සතිය වන විට ඇයගේ වර්ජනයට යම් ප්‍රසිද්ධියක් ලැබී තිබූ අතර රටෙහි පාලකයින් ද තරමක් කළබලට පත් ව සිටිහ. ඇය පාර්ලිමේන්තුව පිහිටි ස්ථානයෙන් ඉවත් කෙරැණි. නමුත් ග්රේතා සිය වර්ජනය අත හැරියේ නැත.

ඒ් අගොස්තු මාසයේ 20වැනි දින බොහෝ දෙන සිතන්නට ඇත්තේ ග්රේතා ඇති වී නැති වී යන තවත් විරෝධතාවයක් ලෙස ය. එසේ නමුත් ඇය සිය විරෝධය අතහැරියේ නැත. ඇයගේ විරෝධයේ අරමුණ වූ පරිසර සංරක්ෂණය එන්න එන්නම ඉහළ ඉල්ලුමක් ලබා ගන්නා එකක් ද විය. එබැවින්ම ක්‍රමයෙන් තවත් පිරිස් සහ ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ පරිසරය වෙනුවෙන් සිකුරාදා පාසල් වර්ජනයට එක්වන්නට වූහො.

එක ගිනි පුළිඟුවකින් මහා ගිනිදැල් ඇති විය හැක. සුළඟ කුපිත වූ කල මහා කුණාටු පැන නගී. මේ පසලොස් හැවිරිදි දැරියගේ පරිසරය සඳහා පාසල වර්ජනය ද එම ඉරණම ම උරුම කරගන්නට නියමිතව තිබුණි. ඒ අගොස්තු 20දායින් සිකුරාදා 32ක් ගිය තැන උදාවූ සිකුරාදාවෙහි දී රටවල් 71ක පාසැල් ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යයෝ ද දහ දහස් ගණනාවක් ස්ථාන 700 දී පරිසරය රැක ගැනීමේ පාසල් වර්ජනයට එක් වූහ.

මේ වනාහී මෑත කාලයෙහි දරුවකු විසින් ආදර්ශය දෙනු ලැබූ දැවැන්තම මහජන සද් ව්‍යාපාරය යි. දැන් ග්රේතා තුන්බර්ග් යනු ලෝක තරුණ ව්‍යාපාරයකි. ඇය කියා සිටින්නේ ස්වීඩනය සිය රටෙහි ප්‍රතිපත්ති පැරිස් පරිසර ගිවිසුමට අනුකූලව සකස් කරන තුරු තමා සිකුරාදා පාසල් වර්ජනය අත නොහරින බවයි.

ලෝකය එන්න එන්නම වඩ වඩා උණුසුම් වෙයි. 2019 වසර යනු මෑත කාලයෙහි වසර 50කට වඩා කාලයක් තුළ වැඩිම රස්නයක් ඇතිවූ වර්ෂයයි. 2018 වර්ෂයෙහි කවරදාකවත් නැති පරිදි ලැව් ගිනි ඇති විය. හිම කඳු වඩ වඩා දිය වෙයි. මහා සුළං කුණාටු ද එන්න එන්නම දරුණු කමින්ද ගණනින්ද වැඩිවෙයි.

වසර මිලියන 200ක් තුළ ගොඩ නැගුණු ස්වභාවික සමතුලිතතාවය පසුගිය වසර 200 තුළදී මානව වර්ගයා විසින් විනාශයට පත් කර තිබේ. එය අවසානයක් නැතිව දිගටම සිදුවෙයි. ග්රේතා මේසේ කියයි. මට අවුරුදු 75ක් වුණාම මට දරුවො හිටියොත් ඒ ගොල්ල මගෙන් අහයි ඇයි මේ පරිසර විනාශය රැක ගන්න මුකුත් කරේ නැත්තේ කියලා. මට ඒ ප්‍රශ්නයට දෙන්න උත්තරයක් අවශ්‍යයි.

ග්රේතා දීප්තිමත් ශිෂ්‍යාවකි. පාසල් යාම පිණිස ඇය සෑම දිනකම උදෑසන 6.00ට අවදි වෙයි. ඇයට අපස්මාරය හා සමාන රෝගයක් ඇතැයි ඇය කුඩා කාලයේ ම ඇයගේ මාපියන් දැන සොයා ගෙන තිබුණි. මේ අසනීපයට ලක්වන ළමයින් අනෙක් ළමයින්ට වඩා කණගාටුවට පත්වීමට බර වැඩි යැයි ද කියා තිබුණි. ඇය දැන් වඩාම කණගාටුවට පත්වන්නේ පරිසර විනාශය ගැනයි. මහජන රැස්වීම්වල කතා පවත්වන අතරම ඇය පාසලේ දී ගුරුවර ගුරුවරියන්ගෙන් විශයන් ඉගෙන ගනී. එය දුෂ්කරයග නමුත් කළ යුතු බව ඇය දනී.

ග්රේතා කුඩා කළ පාසලේදී කිසිසේත් ම කැපී පෙනෙන ශිෂ්‍යාවක වූයේ නැත. ඇයම කියන්නේ ‘තමා පසු පසට වී අසාගෙන සිටින’ ශිෂ්‍යාවකව සිටි බව යි. ඇයට තනිකමක්ද දැනුණි. පාසල් ජීවිතය ඒ්කාකාරී වී තිබුණි. ඇයගේ මව එරට ප්‍රසිද්ධ ඔපෙරා ගායිකාවක් වන අතර පියා රංගන ශිල්පියකු වෙයි. වයස අටේ දී පමණ සිටම ඇය සිය මාපියන් සමඟ ලෝකයේ ස්වභාවික පරිසරය බේරා ගත යුතු බවට තර්ක කරමින් සිටියේ ය. ඇය සිය ජීවිතය සාධනීය කර ගත්තේ පාසල ඉක්මවා ගිය පරිසර සංරක්ෂණය සිය ඉලක්කයක් බවට පත් කර ගනිමිනි. ඇයට තිබූ ලොකුම වස්තුව වූයේ පරිසරය රැක ගැනීමට මොනවා හරි කළ යුතුමය’ යන අධිෂ්ඨානයයි.

සෑම යහපත් ව්‍යාපාරයක්ම වාගේ සිය මුල් පියවර තබන්නේ පෙර ගමන්කරුවන්ගේ පා සලකුණු මතිනි. ග්රේතාගේ පරිසරය සඳහා පාසල් වර්ජනය ද එවැනිය.

පසුගිය වසරෙහි පෙබරවාරි මාසයෙහි ඇමෙරිකාවේ ෆ්ලොරිඩාහි පාර්ක්ලෑන්ඩ් පෙදෙසේ උසස් විද්‍යාලයකට කඩා වැදුණු තුවක්කුකරුවකු එහි ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන් 17 දෙනෙකුට වෙඩි තබා මරා දැමූහ. මෙම සමූහ ඝාතනය දැවැන්ත ශිෂ්‍ය විරෝධතාවයකට මුල පිරුවේ එරට තුවක්කු පාලන නීති තද කරන සේ ඉල්ලමිනිග මෙම ඉල්ලීම රැගත් දහස් ගණන් ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ රටෙහි පරිපාලන අගනගරය වන වොෂින්ටන් නුවරට පා ගමනක යෙදුණි. මෙම පාගමන අතිශය සංවේදී සටන් පාඨ වලින් සැරසී තිබුණි. එහි නායකත්වය තරුණ ශිෂ්‍ය පිරිස් අත රැදී තිබුණි.

ග්ර්රේතා තුන්බර්ග් ඇතුළු ස්වීඩන ශිෂ්ය කණ්ඩායමක් ද එවැනි උද්ඝෝෂණයක් පරිසරය වෙනුවෙන් කරන්නට කතා බහක නියැළුණි. ‘‘මං තනියම මේ විරෝධය පටන් ගත්තේ ඒ කතා බහ ක්‍රියාවක් බවට පෙරළුනේ නැති නිසා’ යැයි ඇය කියයි. යමක් පටන් ගන්නේ නැතුව කතා පමණක් වැඩක් නැහැ’ යනු ඇයගේ අදහස ය.

පසුගිය මාස මාස හත අට තුළ ඇය එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුවක් ද ඇතුළු ප්‍රධාන පෙළේ ලෝක සමුළු ගණනාවක් ඇමතුවා ය. ස්වීඩනයෙහි මහජන රැස්වීමක් ඇමැතූ ඇයි මාව වීඩියෝ කර ගන්න. ඊට පස්සේ සමාජ ජාල හරහා අපේ පණිවඩය පතුරුවන්න’ යැයි ඉල්ලා සිටිනු දුටු ඇයගේ පියාට කදුළු වැටුණි. මේ සෑම වේදිකාවකදීම වාගේ ඇයගේ පණිවිඩය එකකි.

‘කලබලයට පත්වෙන්න. හරියට ඔබේ ගේ ගිනි අරං තියෙනවයි වගේ හිතන්න. අපට එතරම් කාලයක් නෑ පරිසරය බේර ගන්න. ඔබ ඇයි අපේ අනාගතය විනාශ කරනනේ. කිහිප දෙනෙක් ධනවත් වෙන්න. හරියට ස්වීඩනය වගේ සල්ලිකාර රටවල වගේ. අනාගතය ගැන තැකීමක් නැතිව පරිසරය විනාශ කරගෙන යනවා. මේ ක්‍රමයෙන් ධනවත් වෙන්නේ අතළොස්සයි. නැති බැරි ජනයාට බර පටවනවා. පරිසරය සුරැකීමයි සමානාත්මතාවයයි දෙකම එකටය යන්න ඕනෙ. මේ ක්‍රමේ ඇතුළෙ පරිසරය රැක ගන්න බැරි නම් ක්‍රමය වෙනස් කරන්නග මම නම් හොඳක් දකින්නේම නැහැ. පරිසර විනාශය දිගටම වෙනවා. අපි ඔබෙන් පරිසරය රකින්න කියල යදින්න ආවේ නැහැ. අපි ආවේ වෙන පණිවිඩක් එක්ක. ඒ තමයි දැනටම ඒ වෙනස කරන්න තරුණ ජනයා වන අප පටන් අරං කියන එක.’

පරිසර රැකගැනීමට කටයුතු කරන විශේෂඥ පිරිස් කියන්නේ පරිසරයට මෑත කාලයේ දී සිදු වූ හොඳම දෙය ග්රේතා බවයි. ඇය තමයි තරුණ ජනයා මේ ව්‍යාපාරයට ඇදළ ගත්තේ. ඇය බය නැහැ. කොතැන ගියත් ඇත්ත කියනවාග බටර් ගාන්නේ නැහැ’

ඇය දැන් දහසය හැවිරිදි ය. ලෝක ව්‍යාපාරයක උදා තාරකාව විය. ඇය පටන් ගත්තේ තනිවම ය. වෙනස් විදිහකට ය. අලුත් සටන් පාඨයක් එක්ක ය. සියල්ලටම වඩා ආදර්ශයෙනි. ඇය ගුවනින් සංචාරය කරන්නේ නැත. ගමන දුම්රියෙනි. පරිසර විනාශයට ඉවහල් වන පරිභෝජනයෙන් වළකී. වෙනස තමන්ගෙන්ම පටන් ගැනීමකි.

ඇය අපේ කාලෙයේ පුංචි නොව ලොකුම ලොකු වීරවරියක් වන්නේ මේ සියල්ල නිසාය. අපට ඇත්තේ මේ පෘථිවිය පමණි. දෙවැනි පෘථිවියක් නැත. එය රැක ගැනීම තරම් වෙනත් වටිනා අරමුණක් කොහි ද?

ස්වීඩනයේ ග්රේතාට පමණක් නොව ලොව පුරා සිටින ග්රේතාවරියන්ට ජය පතමු. ප්‍රතිපත්ති වෙනසක් සඳහා සටන් කරන අතරම පරිසරය රැක ගැනීම අපෙන් පටන් ගමු. අනවශ්‍ය අපරාධකාරී පරිභෝජනයෙන් වැළකීම, එක්වරක් පාචිච්චි කර ඉවත ලද ප්ලාස්ටික් භාවිතා නොකිරීම, අපද්‍රව්‍ය වෙන් වෙන් කර ඉවත් දැමීම, අවට පරිසරය කිළිටු නොකිරීම යනාදී තෝරා ගත හැකි බොහෝ දේ තිබේ.

• සුනන්ද දේශප්‍රිය