බොලීවියාවේ හරිත නිම්නයෙන් යළි ඉපැදුණු යක්ෂ ලිලිපුට්ටෝ, කොඩි සර්පයෝ සහ මර්සිඩීස් මැඩියෝ
බොලිවියානු ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් නව ජීවී විශේෂ 20 ක් සොයා ගෙන ඇති අතර, දශක ගණනාවක් තිස්සේ දක්නට නොලැබුණු ශාක හා සතුන් ද නැවත දැක ගන්නට ලැබී තිබේ.
බොලිවියානු අගනුවර වන ලා පාස් අසල පිහිටා ඇති සොන්ගෝ නිම්නය මේ කලාපයේ “හදවත” ලෙස හැඳින්වේ. උස් කඳු බෑවුමකින් යුත් රළු කඳු යනු හොඳින් සංරක්‍ෂිත නිකේතන සහ වාසස්ථාන සමූහයක් වන අතර ඒවා සශ්‍රීක ජෛව විවිධත්වයකින් යුක්ත ය. එහි වළාකුළුවල ගෑවෙන තරම් උස් කඳු මුදුන්වලින් සුසැදි තුරු වියන්වලින් යුක්ත වනාන්තර දක්නට ලැබේ. මේවා හඳුන්වන්නේ ‘ක්ලවුඩ් ෆොරස්ට්‘ හෙවත් ‘වළාකුළු වනාන්තර‘ යනුවෙනි.
“mountain fer-de-lance” නමැති උග්‍ර විෂැති වයිපර් වර්ගයේ සර්පයන් හමුවන්නේ එයිනි. ‘ලිලිපුට් මැඩියා‘ නමැති අඟුටුමිටි මැඩි විශේෂයක් ද එයින් හමු වී තිබේ. “Bolivian flag snake” එවැනි තවත් අමුත්තෙකුට ජීව විද්‍යාඥයන් විසින් ප්‍රදානය කර ඇති නමයි. මහේශාක්‍ය පෙනුමැති ඕකිඩ් කුසුම් ද, අසාමාන්‍ය පෙනුමැති සමනළ විශේෂ ද එයින් හමු ව ඇත.
ඊයේ (14) දිනයේ පළ කළ අලුත්ම පර්යේෂණ වාර්තාවකින් හෙළිවන මේ තොරතුරුවලට අනුව ඔවුන් සොයාගෙන තිබෙන්නේ 2017 වසරේදී සිදුකළ දින 14 ක ගවේෂණ චාරිකාවකිනි. Conservation International නමැති ලාභ නොලබන සංවිධානය විසින් ට්‍රොන්ඩ් ලාසන්ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් මෙම සොයාගැනීම් සිදුකර ඇත.
‘‘සොන්ගෝ නිම්නයේදී ඔබට ඇසෙන්නේ සොබාදහමේ කටහඬයි. සියලුම ආකාරයේ කෘමීන්ගේ, මැඩියන්ගේ සහ පක්ෂීන්ගේ ඇමතීම් ඔබට එහිදී ඇසේවි. අරුමැසි කලබලයක් සහ දියඇලි ධාරා කඩා හැලෙන හඬ ඔබට ඇසේවි. මේ හැම දෙයක්ම පෙඳ පාසි, ඕකිඩ් සහ මීවනවලින් සුසැදි ඝන ස්ථරයකින් ආවරණය වී තිබෙනවා‘‘
යැයි ලාසන් CNN පුවත් සේවය සමග පැවසීය.
පහර දීමට සැරසී සිටින උග්‍ර විෂැති වයිපරයෙක්
අතිශයින්ම විෂ සහිත කඳුකර වයිපර් සර්පයාට නම දී තිබෙන්නේ fer-de-lance යනුවෙනි. අතිශය දිග දළ සහ තාප සංවේදී සම උන්ට ගොදුර වෙත විදුලි වේගයෙන් ඇදී ඒමට පාර කියයි. මෙම සර්පයා මීට පෙර විද්‍යාවට හසු වී නැත.
This snake (Dipsas cf. catesbyi) found on the Zongo RAP expedition in Bolivia is specialized to feed on snails and slugs.
බොලීවියානු කොඩි සර්පයා ගොළුබෙල්ලන් සහ හම්බෙල්ලන් කෑමට විශේෂණය වී ඇත.
බොලීවියානු කොඩි සර්පයාට ඒ නම ලැබී තිබෙන්නේ උගේ පිට මත ඇති රතු, කහ සහ කොල පැහැ පීත්ත පටි නිසා ය. ගවේෂකයන්ගේ අධ්‍යයනයට ලක් වූ කඳුකරයේ උසම ස්ථානයේ යටි රෝපණයේ පහළම ස්ථරයේ ඌ කදිමට සැඟවී සිටියේය.
The ‘lilliputian frog’
ලොව කුඩාම උභය ජීවියෙකු සේ දැන් සැලකෙන ලිලිපුට් මැඩියා – illiputian frog වැඩිම වුණොත් දිගින් වැඩෙන්නේ සෙන්ටිමීටරයක් දක්වා ය. සිය දුඹුරු පාට සමෙහි පාට වෙනස් කරමින් පෙඳපාසිවල පැහැය දක්වා රූපාන්තරණය වෙමින් පාසි සහ පස තුළ වසන් වී සිටීමට ඌට පුළුවන.
වඳ වී ගියා යැයි සැලකූ, නමුත් ඇන්ඩීස් හි සොන්ගො නිම්නයෙන් සොයාගත් ජීවී විශේෂ 4 ක් වන අතර, යක්ෂ ඇස් ඇති මැඩියා එයින් එක් විශේෂයකි. උගේ ඇස් මායාකාරී ය. ගැඹුරු රතු ඇස් වටයට මැදි වූ තද කළු පැහැති ඇස් බෝල දෙකක් ඌට තිබේ. අවසන් වතාවට මේ මැඩියා දැක තිබෙන්නේ මෙයට වසර 20 කට පෙර ය. මේ නිම්නය ආශ්‍රිතව වසර 20කට පෙර ජල විදුලි බලාගාරයක් සඳහා වේල්ලක් බඳින ලද අතර, ඉන්පසු මේ දක්වාම උන් දැකගන්නට ලැබුණේ නැත.
RAP in Bolivia, 2017.
අතිශයින්ම දුර්ලභ මේ ‘මර්සිඩීස් රොබර් මැඩියා‘ සොන්ගො නිම්නයට අමතරව දැකගත හැක්කේ ලෝකයේ ඉතා සීමිත ස්ථාන කිහිපයකදී පමණි.
වසර 98 කින් දුටු satyr butterfly නමැති සමනළයා ද මේ ගවේෂණයේදී නැවත හමු විය. satyr butterfly ආහාරයට ගන්නේ කුණු වුණු පළතුරු පමණකි. මල් රොන් ඔහුට අකැප ය. මුළු ලෝකයෙන්ම දැකගත හැක්කේ සොන්ගෝ නිම්නයේදී පමණකි.
කුණු වුණු පළතුරු පමණක් ආහාරයට ගන්නා satyr butterfly
සොන්ගො නිම්නයෙන් අති දුර්ලභ ඕකිඩ් විශේෂ ද අලුතෙන් සොයාගෙන තිබේ. ඒවා ප්‍රමාණයෙන්, පැහැයෙන් සහ හැඩයෙන් සුවිශේෂී ය. අලුත සොයාගත් Adder’s mouth orchid එවැන්නකි.
මෙම ඡායරූපයේ දැක්වෙන කප් ඕකිඩ් මනරම් දම් සහ කහ පැහැයක සම්මිශ්‍රණයකි.
තවද අතිශය පුදුම සහගත ලෙස මෙම නිම්නයෙන් සොයාගත් අලුත් උණ විශේෂයේ උණ බම්බු, මේ නිම්නයේ වෙසෙන ස්වදේශිකයන්ට නම් කිසිසේත්ම අලුත් දෙයක් නොවේ. ඔවුන් නිවාස සාදන්නටත් බටනළා සාදන්නටත් ඒවා දශක ගණනක් තිස්සේ භාවිතා කර තිබේ.
ලාසන් පවසන ආකාරයට මේ සොන්ගො නිම්නය කාර්මීකරණය වන ලෝකයට අනුවර්තනය වී ඇති අතිශය දුර්ලභ සොබාදම් කලාපයකි. මෙහි දැකගත හැකි ඇතැම් ජීවී විශේෂ ලෝකයේ අන් කිසි තැනක දැකගත නොහැකි වන අතර, පුදුමය වන්නේ ඒවා නොනැසී පැවතීමේ කලාව සොයාගෙන තිබීමයි. බොහෝ ජීවීන් මිහිතලය උණුසුම් වන විට වඩාත් ඉහළ ශීතල වන කොරිඩෝර සොයා සංක්‍රමණය වී තිබේ. වනාන්තර හරහා ගමන් කරමින් කඳුකරය වෙත සේන්දු වී තිබේ. මේ සියල්ල සිදුවන අතරවාරයේ සොන්ගො නිම්නය මුලු ලැපාස් අගනුවරටම සිය දිය ඇලි මගින් ජල විදුලිය ලබාදෙන අතර, ලාපාස්වලින් ඔබ්බට ද ජලය සම්පාදනය කරයි.
The Andean mountains of the Zongo Valley in Bolivia where the RAP expedition took place are steep and rugged, with numerous waterfalls and cascades.
