ලිබියාව නිදහස සමරණ දිනය අදයි

උතුරින් මධ්‍යධරණී මුහුද, නැගෙනහිරින් ඊජිප්තුව, ගිනිකොන දෙසින් සුඩානය, දකුණින් චැඩ්, නිරිත දෙසින් නයිජර්, බටහිරින් ඇල්ජීරියාව සහ වයඹ දෙසින් ටියුනීසියාව මායිම් පිහිටි ලිබියාව කිලෝමීටර මිලියන 1.8 (වර්ග සැතපුම් 700,000) ක භූමි ප්‍රමාණයකින් යුත් එය අප්‍රිකාවේ සහ අරාබි ලෝකයේ සිව්වන විශාලතම රට වන අතර ලෝකයේ 16 වැනි විශාලතම රට වේ.

ලිබියාව අවස්ථා ගණනාවක් යටත් විජිත ස්වාමිවරුන් යටතේ පාලනය වූ අතර අවසානයේ ප්‍රංශය සහ බ්‍රිතාන්‍ය වෙතින් නිදහස ලබා ගත් 1951 දෙසැම්බර් 24 දින සෑම වසරකම සිය නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.

මෙය සිදු වුයේ ලිබියාව ස්වාධීන වන බවට එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමෙන් අනතුරුවය. නිදහසට පෙර ලිබියාව ග්‍රීකයන්, රෝමවරුන්, අරාබිවරුන්, ඔටෝමන්වරුන්, ඉතාලියානුවන් ඇතුළු විවිධ පාලන තන්ත්‍රයන් යටතේ පැවති අතර අවසානයේ ප්‍රංශය සහ බ්‍රිතාන්‍ය අතර බෙදී යන ලදී.

1951 ලිබියාවේ නිදහස එහි දේශපාලනයේ සහ ආර්ථිකයේ නව යුගයකට රට දියත් කළේය.

මුවම්මර් ගඩාෆි විසින් 1969 සැප්තැම්බර් 1 වන දින හිඳගෙන සිටි රජු නෙරපා හරින ලද කුමන්ත්‍රණයක් මෙහෙයවීය. මෙය ලිබියානු අරාබි ජනරජය පිහිටුවීමට හේතු විය.

ලිබියාවේ ආඥදායකයා ලෙස ජනප්‍රිය තාවයක්‌ ලබා සිටි මුවම්මර් ගඩාෆි (Muammar Gadhafi) වසර 42 ක්‌ ලිබියාවේ පාලනය සියතට ගත් විප්ලවාදී නායකයකු වන අතර ලොව දීර්ඝතම රාජකාරී නොවන නායකයන්ගෙන් කෙනෙකි. 1969 සිට 1977 දක්‌වා ලිබියානු අරාබි ජනරජයේ විප්ලවවාදී සභාපති ලෙස සේවය කළ ඔහු පසුව 1977 සිට 2011 දක්‌වා මහා සමාජවාදී ජනතා ලිබියාවේ සහෝදර නායකයා ලෙස තම රටට සේවය කළේය. අරාබි ජාතිවාදියෙකු ලෙස අරාබි සමාජයට ඔහු උපරිම සහාය දැක්‌වූ අතර බටහිරට ගැති නොවූ පුද්ගලයෙක්‌ද විය. ඔහු ගේ දෘෂ්ටිවාදය ඉස්‌ලාමය සහ ශුද්ධ වූ අල් කුරානයේ ඉගැන්වීම් මත පදනම් විය.

වසර ගණනාවක්‌ තුළ ගඩාෆි බටහිර රටවල් සමග ජාත්‍යන්තර සබඳතා බිඳ දැමූ අතර එමගින් ලිබියාව ජාත්‍යන්තර පරියාලෙස (International Pariah) කීර්තියක්‌ අත්කර ගත්තේය. Pariah යනු සමාජයෙන් කොන්කරන ලද යන අර්ථය වේ.) එක්‌ අරාබි විචාරකයෙක්‌ ගඩාෆිව හැඳින්වූයේ මැද පෙරදිග දේශපාලනයේ පිකාසෝ යන නමිනි.

ලොව 10 වැනි විශාලතම තෙල් සංචිතයට හිමිකම් කියන ලිබියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, නොබැඳි ව්‍යාපාරය, අප්‍රිකානු සංගමය, අරාබි ලීගය, OIC සහ OPEC යන රටවල සාමාජිකයෙකු වන ලිබියාව 2011 දී ගඩාෆිගේ අභාවයෙන් පසුව, ලිබියාවේ නිදහස් දිනය ජාතික නිවාඩු දිනයක් ලෙස නැවත ස්ථාපිත කරන ලද අතර එදින පාසල් සහ රජයේ කාර්යාල වසා දමනු ලැබේ. රටපුරා සැමරුම් සාමාන්‍යයෙන් පෙළපාළි සහ ගිනිකෙළි සමඟ දවස සඳහා නිරීක්ෂණය කෙරේ.

සශිකලා මධුෂාණි