වැඩ කිරීමේ අයිතිය හා නිදහස වෙනුවෙන් වීදිබට ඇෆ්ගන්හි යකඩ ගැහැණු

ඇෆ්ගනිස්ථානයේ කාලාන්තරයක් තිස්සේ අයිතීන් යටපත් කොටගෙන සිටි කාන්තාවන් තලෙයිබාන් තුවක්කු පහරට එරෙහිව වීදි බැස තිබේ. මෙතෙක් ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් ඇසුණු අඳෝනාව වෙනුවට දැන් ඇසෙන්නේ සිය අයිතීන් වෙනුවෙන් අරගල කරන ශක්තිමත් යකඩ ගැහැණුන්ගේ ආවේගයයි. ශක්තියයි.

තලෙයිබාන් සටන්කාමීන් බලයට පත්වී පළමු සංවත්සරය නිමිති කරගෙන ඊයේ(13) දිනයේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ කාබුල් අගනුවරට රැස් වූ කාන්තාවන් වැඩ කිරීමේ අයිතිය හා නිදහස ඉල්ලා විරෝධතා ව්‍යාපාරයක් දියත් කරනු ලැබීය. කාන්තාවන් 40ක් පමණ කාබුල්හි අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය වෙත පාගමනින් පැමිණ “පාන්, වැඩ සහ නිදහස” යනුවෙන් හඬ නගා සිටියහ.

එය නැවත බලයට පත් වූ විට දුන් ප්‍රතිඥා නොතකා, තලේබාන් සංවිධානයට උසස් පාසල් සිසුවියන් පාසලෙන් බැහැරව තබා ගැනීම ඇතුළුව ඇෆ්ගනිස්ථාන කාන්තා අයිතිවාසිකම් සීමා කර ඇත. ඊට සිය විරෝධය දක්වමින් ඔවුන් කළු කොඩි ඔසවමින් අගොස්තු 15 කළු දිනයක් ලෙස ප්‍රකාශ කළ යුතු බවට බැනරයක් ද රැගෙන ගිය අතර තලේබාන් සංවිධානයේ ප්‍රධානියා වන හයිබතුල්ලා අකුන්සාඩා කාන්තාවන්ට තම මුහුණු ඇතුළුව ප්‍රසිද්ධියේ සම්පූර්ණයෙන්ම ආවරණය වන ලෙස නියෝග කර තිබුණද මෙහි කිසිවකු මුව ආවරණ පැළඳ සිටියේ නැත. රැලිය විසුරුවා හැරීම සඳහා තලේබාන් සටන්කාමීන් කාන්තා විරෝධතාකරුවන්ට පහර දී අහසට වෙඩි තැබූ බව ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය අනාවරණය කර තිබේ.

මෙහාදී  කාන්තා අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් දිගටම සටන් කරන බවට ප්‍රතිඥා දුන් අතර තලෙයිබාන්වරුන්ට මෙම හඬ නිශ්ශබ්ද කිරීමට අවශ්‍ය නම්, එය කළ නොහැකියි. අපි අපේ ගෙවල්වල ඉඳන් උද්ඝෝෂණ කරනවා. යනුවෙන් ඔවුන් මෙහිදී ප්‍රකාශ කර ඇත.

මේ වන විට ගැහැනු ළමයින් දස දහස් ගණනක් ද්විතීයික පාසල්වලින් වසා දමා ඇති අතර කාන්තාවන් බොහෝ රජයේ රැකියාවලට ආපසු යාම තහනම් කර ඇත.කාන්තාවන්ට දිගු චාරිකා සඳහා තනිව ගමන් කිරීම ද තහනම් කර ඇති අතර අගනුවර පොදු උද්‍යාන සහ උද්‍යාන නැරඹීමට හැකි වන්නේ පිරිමින්ට අවසර නොමැති නම් කරන ලද දිනවල පමණි.

එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය සහ අයිතිවාසිකම් කන්ඩායම් කාන්තාවන්ට සීමා පැනවීම සම්බන්ධයෙන් තලේබාන් රජයට නැවත නැවතත් දෝෂාරෝපණය කර ඇත.හියුමන් රයිට්ස් වොච් බ්‍රහස්පතින්දා තලේබාන් සංවිධානයෙන් ඉල්ලා සිටියේ කාන්තාවන්ට අධ්‍යාපනය ලැබීම තහනම් කිරීමේ බිහිසුණු සහ ස්ත්‍රී ද්‍රෝහී තීරණය ආපසු හැරවිය යුතු බවයි.

මෙම වසරේ ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය (ILO) විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයක් මගින් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ කාන්තා සේවා නියුක්තියේ අසමාන පහත වැටීමක් ලේඛනගත කර ඇති අතර තලෙයිබාන් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසු මාස ​​කිහිපය තුළ සියයට 16 කින් පහත වැටීමකි. තලේබාන් පාලනයට පෙර ඇෆ්ගන් ශ්‍රම බලකායෙන් සියයට 22ක් කාන්තාවන් වූ අතර එය ඇෆ්ගනිස්ථානය වැනි ගැඹුරු පීතෘමූලික හා ගතානුගතික සමාජයක වසර ගණනාවක සමාජ ප්‍රගතිය පිළිබිඹු කිරීමකි. මෑත කාලීන ලෝක බැංකු සමීක්ෂණයක් සටහන් කළේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ කාන්තාවන් සතු ව්‍යාපාරවලින් සියයට 42 ක් පිරිමින්ට අයත් සමාගම්වලින් සියයට 26 ක් වැසීමට සාපේක්ෂව තාවකාලිකව වසා දමා ඇති බවයි.

තාලේබාන් පාලනයේ අමනොඥ නීති හා අසාධාරණ ලෙස කාන්තා අයිතීන් යටපත් කිරීමට එරෙහිව කාන්තාවන් මෙලෙස ඉදිරයට ඒම ලෝකයේම පැසසුමට ලක්ව තිබේ. අපද ඔවුන් දෙස ආදරයෙන් බලා සිටිමු.

ඒ විප්ලවීය සුන්දර ගැහැණුන්ට අපේ ආචාරය !

සශිකලා මධුෂාණී_