ඇමසන් නදියට ආවේණික මේ දැවැන්තයාට ‘පිරාරුකු‘ යැයි ද ඇමසන් ගෝත්රිකයෝ කියති. ඌ යෝධයෙකු සේ මිරිදිය ජල පත්ලේ කරක් ගසමින් හුස්ම ගනියි! ඔක්සිජන් ආශ්වාස කරයි. ඔක්සිජන් මදක් තිබුණොත් සෑහෙයි. මුහුදු ශාක සහ මසුන් පොකුරු පිටින් ගිල දමයි. ජල තලයට එන කටුස්සන්, කුරුල්ලන් පමණක් නොව කුඩා ක්ෂීරපායීන් ද එක එල්ලේ ගිල දමයි. ඇම පමණක් නොව, ධීවරයන්ගේ දැල් ද ඉරාගෙන කඩාගෙන යයි. ඇරපයිමාගේ දිව වටා තියුණු දත් සමූහයක් තිබේ. ඌට ‘ටර්මිනේටර්‘ හෙවත් ‘සියල්ල අවසන් කරන්නා‘ යැයි කියන්නේ නිකමට නොවේ.
පරිණාමිකව නොදියුණු, ප්රාග් මත්ස්යෙයකු සේ සැලකුණත්, ඇරපයිමා ශක්තියේ සංකේතයකි. උගේ දැඩි කොරල, විද්යාඥයන් සම කරන්නේ ‘වෙඩි නොවදින බැනියම‘කට ය. ඇමසන් නදියේම වෙසෙන, ලෝකයේ මිනීමරුම මත්ස්යයා ලෙස සැලකෙන පිරන්හාගේ දත් පහරින් පවා බේරීමට මේ වෙඩි නොවදින බැනියම නිසා ඇරපයිමාට හැකි ය.
උගේ මස සුදු ය. කටු අවම ය. විශ්වාස කෙරුණේ මේ මත්ස්යයා වඳවී ගොස් ඇති බව ය. නැතිනම් වඳ වී යාමට ආසන්නයේ සිටින බව ය. එයට හේතු වී තිබුණේ ඉවක් බවක් නැතිව, ඇරපයිමාටත් වඩා ටර්මිනේටර්ලා වන මිනිසුන් විසින් උන්ව දඩයම් කිරීමයි. බ්රසීලයේ හොඳම අවන්හල්වල ඇරපයිමා භෝජනයක් සුපිරි ධනවතුන්ට පමණක් මිලදී ගත හැකි මුදලකට විකිණේ.
අවසානයේදී 1990 වසරේදී ඇරපයිමා දඩයම තහනම් කෙරිණි. නමුත් නීති විරෝධීව මසුන් ඇල්ලිණි.
ඇරපයිමාවන් වැසි සමය ගත කරන්නේ ගං වතුරෙන් දෙගොඩ තලා ගිය වනය තුළ ය. එහිදී උහු ප්රජනනයේ යෙදෙති. ඉන්පසු ජලය බැස යන විට සුපුරුදු ගංගාවටම ඇදී යති. උතුරු බ්රසීලයේ ඇමසන් ජනපදයේ ජුරුරා ගංගාව උන්ගේ පාරාදීසයකි. උන් සංරක්ෂණය කිරීම දැන් මෙහි තදින්ම සිදු වේ.
ස්වදේශිකයෝ මේ ගංගාවේ නීති විරෝධී මසුන් මරන්නන් අහුරමින් වැටවල් බැඳ තිබේ. රති කෙළියෙන් පසුව ගංගාවට ඇදී එන විට ඇරපයිමාවා ප්රමාණයෙන් කුඩා වී තිබේ. උන් එවිට අඩි පහක් පමණ කුඩා ය. ඒ කාලයේදී පමණක්, එනම් අගෝස්තු-නොවැම්බර් මාසවලදී පමණක් උන්ව බිලී බෑමට අවසර ලැබේ.
වසර 11 ක් බ්රසීලියානුවන් මේ අන්දමින් ඇරපයිමා මත්ස්ය සම්පත් රැක ගැනීමේ යෙදී සිටියහ. ඒ වෙනුවෙන්ම බිහි වූ සිවිල් සංවිධාන ද වේ. මේ වන විට ඔවුන්ගේ ප්රයත්නය සැබවින්ම පල දරා ඇත. ඒ, ගංගාව ආශ්රිත විල්වල ඇරපයිමා ගහණය මසුන් 4000 දක්වා වැඩි කර ගැනීමට හැකි වීම තුළිනි.
මේ වන විට ගංගා විල් 1358 ක් ඔවුන් විසින් සංරක්ෂණ කර ඇති අතර, ඇරපයිමාවන් 330,000 ක්වත් ඒවායේ ජීවත් වෙති.
වසරේ තෝරාගත් කාලයකදී පමණක් ඇරපයිමා මසුන් දඩයම් කිරීමට ඉඩ දීම තුළින් ප්රජාව තුළ විශාල වෙනසක් ඇති වී තිබේ. උන් ඉතා මිල අධික ය. ඇරපයිමාවන් නිසා දැන් පාසල් ඉදි වී තිබේ. යටිතල පහසුකම් වැඩි දියුණු වී තිබේ. සමාජ ආරක්ෂණය, සෞඛ්ය සේවාවන් දිරිගැන්වීම සඳහා එම ආදායම යොදවනු ලැබේ.
ඇරපයිමා බ්රසීලයේ අභිමානයයි. මෙම සංරක්ෂණ ප්රයත්නය අන්තර්ජාතික ව ද දැන් පැසසුමට ලක් වේ.
‘තිරසාර සංවර්ධනය‘ යනු, පරිසරය එක සීරුවට විනාශ කරමින් ගොඩනැගිලි සහ මහාමාර්ග ඉදිකිරීම නොවේ. පරිසරය රැක ගනිමින් සහ කළමනාකරණය කරමින් සංවර්ධන කටයුතු සිදුකිරීමයි.
ඇමසන් ද්රොණියේ නිදිබර ඇරපයිමා, බ්රසීලයේ සිට අපට කියාදෙන කතාන්දරය එයයි.
මේ පුවත වාර්තා වන්නේ, දකුණු වියට්නාමයෙන් වන අතර,ඩොං නයි පළාතේ ජලාශයක මත්ස්යයින් ලක්ෂ ගණනක් මිය…
මෙම අද්විතීය මිනිසා වයස අවුරුදු 86 දී ෆ්රෑන්ක්ලින් හි නැෂ්විල් උප නගරයේදී මිය ගිය බව…
පුද්ගලයන් 21 දෙනෙකු අතුරුදන්ව ඇති බවත්, රියෝ ග්රෑන්ඩ් දෝ සුල් ප්රාන්තයේ ඇති වූ ජල ගැලීම්…
කාන්තාවන්ගේ සෞඛ්යය නංවාලීම, ලිංගික හා ප්රජනන ගැටළු වැනි සෞඛ්ය ගැටළු වෙනුවෙන් අවධානය යොමු කිරීම හදිසි…
උන් එසේ විවාපත් වී, වසර තිස් හතරක් සතුටින් ජීවත් ව; දරුවන් අටක් ලැබීය!
එරට ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ නිදහස් භාෂණයට ඇති අයිතිය ප්රියජනක සංස්කෘතික පරමාදර්ශයක් වේ.
ස්ටෝමි ඩැනියෙල් නමැති අසැබි චිත්රපටවලට රංගනයෙන් එක් වුණු නිළියක සහ ට්රම්ප් අතරේ සමීප සම්බන්ධයක් පැවැති…
මෙම ආයෝජනය මයික්රොසොෆ්ට් විසින් සිය දශක තුනක පමණ ඉතිහාසය තුළ අග්නිදිග ආසියාවේ සිදුවන විශාලතම ආයෝජනය…
ගලවා ගැනීමේ මෙහෙයුම් වෙනුවෙන් පුද්ගලයන් 500ක් යොදවයි.
යුක්රේනය පවසන්නේ, රුසියාව මෙම ප්රහාරය සිදුකිරීම සඳහා බැලිස්ටික් මිසයිලයක් සහ පොකුරු බෝම්බ යොදා ගෙන ඇති බවයි.
වාර්තාව තබන අතරතුර ඇය සෑම පැයකට වරක් මිනිත්තු 5ක විරාමයක් ලබාගෙන ඇති අතර, කෙටි නින්දකට,…
බන්ධනාගාර ගොඩනැඟිලිවලින් විශාල ප්රමාණයක් සහ එහි උස් තාප්පයේ කොටසක් කඩා වැටී ඇති අතර, සිරකරුවන් පලාගොස්…
ගිනිකන්ද පුපුරා යාමත් සමඟ සුන්බුන් මුහුදට වැටී සුනාමියක් ඇති ව තිබේ.
ඉන්දියාව පසුගිය වසරේ පස්වන විශාලතම ආර්ථිකය ලෙස එක්සත් රාජධානිය අභිබවා යන ලදී.